Odpowiedzialność przewoźnika za szkodę w transporcie na gruncie Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów
Na wstępie, zaznaczyć należy, że Konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów, dalej „Konwencja CMR” stosuje się do wszystkich umów o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosowanie do ich oznaczenia w umowie – znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się w myśl zapisów Konwencji CMR.
Kwestię odpowiedzialności przewoźnika za szkodę, reguluje art. 17 ust. 1 Konwencji CMR, który stanowi, że „przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy”. Z przepisu tego wynikają dwie przesłanki odpowiedzialności przewoźnika, którymi są szkoda i związek czasowy z przewozem.
Przez pojęcie szkody w rozumieniu art. 17 ust. 1 Konwencji CMR, ustawodawca rozumie zatem szkody powstały w towarze, jak i następstwa opóźnienia dostawy. Szkoda majątkowa może objawić się w dwóch formach, czyli strat, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu szkody.
Ustawodawca wprowadził również instytucję braku odpowiedzialności przewoźnika za szkodę, która uregulowana została w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR. W myśl tego przepisu, przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie, uszkodzenie towaru lub opóźnienie dostawy, spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem niewynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Ponadto, możliwość uwolnienia się przez przewoźnika od powstałej szkody, wynika również z ust. 4 w/w przepisy, stanowiącego, że przewoźnik jest zwolniony odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa, wynikającego z następujących przyczyn:
a) użycia pojazdów otwartych i nieprzykrytych opończą, jeżeli użycie to było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
b) braku lub wadliwego opakowania, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;
c) manipulowania, ładowania i rozmieszczenia lub wyładowania towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;
d) naturalnych właściwości niektórych towarów, mogących powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie lub uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;
e) niedostateczności lub wadliwości cech lub numerów na sztukach przesyłki;
f) przewozu żywych zwierząt.
Wybór międzyokolicznościami, mogącymi zwolnić przewoźnika od odpowiedzialności za szkodę,należy do przewoźnika. Wyraźnego zaznaczenia natomiast wymaga, że przewoźnikmusi udowodnić konkretną przyczynę i związek przyczynowy ze szkodą. Ciężardowodu wykazania przesłanki wyłączającej odpowiedzialność spoczywa naprzewoźniku.
Ostatnią kwestią,którą należy poruszyć w niniejszym artykule jest konstrukcja tzw. winydomniemanej. Przywołać w tym miejscu należy wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi zdnia 12 czerwca 2018 roku, sygn. akt: X GC 1022/15, w którym sąd ten wskazał,że odpowiedzialność przewoźnika jest uznawana za odpowiedzialność na zasadziewiny domniemanej. Oznacza to, że to przewoźnik chcąc się uwolnić ododpowiedzialności musi udowodnić istnienie przyczyny zwalniającej go ododpowiedzialności oraz związku przyczynowego, między tą przyczyną, a powstaniemszkody.
Co do przedawnienia roszczeńz tytułu przewozów, podlegających regulacji na gruncie Konwencji CMR, to co dozasady, termin przedawnienia wynosi tylko rok. Natomiast w przypadku złegozamiaru lub niedbalstwa przewoźnika, termin przedawnienia wynosi 3 lata.