Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli
Instytucja uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, uregulowana została w art.88 Kodeksu cywilnego, którego § 1 stanowi, że: „uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie”.
Na wstępie, jasno zaznaczyć należy, że prawo do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli przysługuje tylko osobie, która złożyła oświadczenie, dotknięte wadą. A zatem możliwość skorzystania z tego uprawnienia, leży wyłącznie w gestii składającego oświadczenie. Dla celów dowodowych, takie oświadczenie woli, powinno być złożone w formie pisemnej, zastrzeżonej dla celów dowodowych. Odbiorca, do którego trafi oświadczenie nie ma możliwości jego udaremnienia i winna się do niego bezwzględnie zastosować. Niezmiernie ważnym jest fakt, że skuteczne uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli sprawia, że zawarta umowa staje się nieważna z mocy prawa i to z mocą wsteczną. W konsekwencji, świadczenie spełnione w wykonaniu takiej umowy jest świadczeniem nienależnym, w myśl art. 410 §2 Kodeksu cywilnego, a podstawą roszczenia o jego zwrot są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (tak też: Maja Maciejewska-Szałas, Kodeks cywilny, komentarz do art. 88, opubl. WKP 2022).
Adresat oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych może stwierdzić, że takie oświadczenie jest bezpodstawne. W takiej sytuacji, do rozstrzygnięcia powyższego sporu, władny jest wyłącznie sąd. Postępowanie powinno zostać zainicjowane przez osobę, która uchyliła się od skutków wadliwego oświadczenia woli. Wyrok sądu ma charakter deklaratywny, czyli nie stwarza nowego stanu rzeczy, a jedynie potwierdza istniejący stan prawny. Sąd w takim postępowaniu dokonuje oceny zasadności i przyjętej podstawy uchylenia się od skutków oświadczenia woli.
Jeżeli chodzi o termin, w ciągu którego można uchylić się od wadliwie złożonej czynności prawnej, to stanowi o tym art. 88 § 2 Kodeksu cywilnego: „uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał”.
Początek terminu liczy się od dnia wykrycia błędu lub powzięcia wiadomości o zaistnieniu błędu przez składającego oświadczenie lub od dnia wykrycia podstępu albo ustania stanu obawy. Jeżeli chodzi o oświadczenie, złożone pod wpływem błędu, to jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 02 września 2013 roku, sygn. akt: I ACa 47/13, początek terminu, należy liczyć od dnia, w którym strona definitywnie po sprawdzeniu informacji dowiedziała się, że informacja ta odpowiada prawdzie.
Lublin, dn. 01 stycznia 2023 roku.